Προϊστορικός oικισμός - Ακρόπολις με το ιερό του Απόλλωνα - Βυζαντινός oικισμός. Το ακρωτήρι πήρε το όνομα Κολώνα από τους βενετσιάνους ναυτικούς, που χρησιμοποιούσαν τις κολώνες του περίπτερου δωρικού ναού του Απόλλωνα (6x11 κολώνες) ως σημάδι προσανατολισμού (Ι). Σώζονται τα θεμέλια και μία κολώνα από τον οπισθόδομο. Ο ναός με τα κτίσματα που έχουν σχέση με τη λειτουργία του ιερού (2, 6, 15) δεσπόζει της αρχαίας ακρόπολης επάνω στο λόφο. Χτίστηκε στα τέλη του 6ου αι. π.Χ. όταν η Αίγινα, ένα από τα σημαντικότερα εμπορικά κέντρα, αναδείχθηκε σε αντίπαλο της Αθήνας, η οποία όμως το 457/56 της κατάφερε τελειωτικό πλήγμα και έστειλε το 431 τους κατοίκους της στην εξορία. Μια τελευταία άνθηση γνώρισε το νησί κατά την ελληνιστική εποχή (3ος-2ος αι. π.Χ.) υπό την ηγεσία των βασιλέων της Περγάμου, όπως πιστοποιούν τα σωζόμενα οικοδομικά κατάλοιπα (3, 8, 11, 12, 13). Οι ανασκαφές από το 19ο αιώνα και μετά έκαναν φανερό ότι τα αρχιτεκτονικά λείψανα της αρχαϊκής-ελληνιστικής ακρόπολης, που σώζονται μόνον αποσπασματικά, εδράζονται πάνω στα εντυπωσιακά κτίσματα της προϊστορικής εποχής, με δέκα τουλάχιστον διαδοχικές οικοδομικές φάσεις.
